کانتینرهای ایزوتانک (ISO Tank Container) مخزنها و تانکرهایی هستند که بر اساس استانداردهای جهانی ISO برای حمل فلهای پودرها، گازها و مایعهای خطرناک (مانند مواد اشتعالپذیر، سموم کشاورزی، و…) یا غیر خطرناک (مانند آب میوه، شیر، و…) تولید و استفاده میشوند. اینها همان کانتینرهای تانکری هستند که بیشتر دیده میشوند؛ یعنی به شکل استوانهای از جنس فولاد ضد زنگ هستند که در یک چارچوب مکعبی قرار گرفتهاند. این مخزنها از فولاد ضد زنگ و عایق و یک لایه محافظ از آلومینیوم یا پلی اورتان ساخته میشوند.
به عبارت دیگر، ایزوتانک یک محفظه است که نفوذ یا نشت انواع سیالات از آن وجود ندارد. نام کانتینرهای ایزوتانک از سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) گرفته شده است و این مخازن باید بر اساس این استانداردهای صنعتی و تجاری ساخته شوند. یعنی مثلاً اندازه، دوام و استحکام آن باید به گونهای باشد که با استانداردهای ISO مطابقت داشته باشد.
در واقع، ساختار ایزوتانک، یک ترکیب از کانتینر و مخزن است؛ بهطوری که در ابعاد بیرونی معمولاً مانند یک کانتینر 20 فوت و 40 فوت است. در کل، کانتینرهای ایزوتانک دارای ابعاد بیرونی 20 فوت و 40 فوت هستند و ظرفیت آنها معمولاً بین 14000 تا 27000 لیتر است. البته یک کانتینر ایزوتانک 20 فوت حدود 66% تا 68% بیشتر از یک کانتینر 20 فوت معمولی پر شده با بشکه (Drum) میتواند مایعات را حمل کند.
در یک دستهبندی مهم که به T-coding معروف است، میتوان ایزوتانکها را بر اساس حداقل فشاری که تحمل میکنند و ضخامت دیواره مخزن به موردهای زیر تقسیم کرد.
هر کد ایزوتانک (ISO Tank) نشاندهندهی ویژگیهای فنی و نوع مواد قابل حمل در آن است. این کدها طبق استاندارد ISO 6346 و IMDG Code تعریف میشوند و روی بدنهی تانک درج میشوند.
ساختار کلی کد ایزوتانک به این شکل است که مثلاً در کد T11 – 22K2 هر بخشی معنی خاصی دارد:
| «توضیح» | «مثال» | «بخش» |
| کلاس و نوع تانک (تعیینکننده فشار کاری، نوع ماده مجاز، جنس بدنه) | T11 | نوع تانک |
| معمولاً نشاندهنده طول ۲۰ فوت یا ۴۰ فوت است. | 22 | طول تانک |
| فشار کاری، دما، عایقبودن یا نبودن، شیر تخلیه بالا یا پایین و… | K2 | مشخصههای فنی |
مهمترین انواع کدهای تانک (T-code)
| «کاربرد معمول» | «فشار کاری» | «کد» |
| مایعات غذایی یا مواد بیخطر (مثل روغن خوراکی، شربت، گلیسیرین) | فشار پایین | T1 – T4 |
| مواد شیمیایی غیرخورنده مثل الکلها و حلالها | فشار متوسط | T6 – T8 |
| پرکاربردترین نوع برای صادرات مواد شیمیایی عمومی | فشار معمول (تا 4 بار) | T10 – T11 |
| مواد شیمیایی خورنده (اسیدها و قلیاها) | فشار بالاتر | T12 – T14 |
| گازهای مایع یا مواد بسیار خطرناک | فشار زیاد | T20 – T22 |
| گازهای فشرده مانند LPG، آمونیاک و کلر | فشار بسیار بالا | T50 |
| مخصوص گازهای مایع سرد مانند نیتروژن مایع یا اکسیژن مایع | تانک برودتی | T75 |
سایر علامتها روی بدنه
- IMO/UN Number: نوع مادهای که مجاز به حمل آن است.
- Capacity (Liters): حجم کل تانک.
- Working Pressure: فشار کاری مجاز (bar)
- Test Pressure: فشار تست دورهای.
- Insulated / Non-Insulated: عایقدار یا بدون عایق.
در ادامه، جدول انواع ایزوتانک (ISO Tank Types) را به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی میبینیم:
| توضیح / Description / الوصف | نوع المادة المنقولة (العربية) | Type of Material (English) | نوع ماده قابلحمل (فارسی) | فشار کاری (Bar) | کد (Code) |
| روغنهای خوراکی، شربت، عسل / Edible oils, syrup, honey / زيوت صالحة للأكل، شراب، عسل | مواد غذائية غير خطرة | Food-grade, non-hazardous liquids | مواد غذایی بیخطر | 1.75 | T1 |
| گلیسیرین، ملاس / Glycerin, molasses / غليسيرين، دبس | مواد كيميائية أو غذائية غير ضارة | Non-hazardous chemical or food liquids | مواد بیضرر غذایی یا شیمیایی | 1.75 | T2 |
| محلولهای آلی / Organic solutions / محاليل عضوية | سوائل عالية الكثافة | High-density liquids | مواد با چگالی بالا | 2.65 | T3 |
| مواد شوینده / Detergents / منظفات | مواد كيميائية شبه تآكلية خفيفة | Light semi-corrosive chemicals | مواد نیمهخورنده سبک | 2.65 | T4 |
| حلالها / Solvents / مذيبات | مواد كيميائية خفيفة | Light chemicals | مواد شیمیایی سبک | 3.75 | T5 |
| متانول، اتانول / Methanol, Ethanol / ميثانول، إيثانول | مواد كيميائية متوسطة | Medium chemicals | مواد شیمیایی متوسط | 3.75 | T6 |
| حلالهای نفتی / Petro solvents / مذيبات نفطية | مواد خطرة متوسطة | Medium-hazard chemicals | مواد شیمیایی خطرناک متوسط | 4 | T7 |
| رزینها / Resins / راتنجات | مواد صناعية عامة | General industrial chemicals | مواد شیمیایی صنعتی عمومی | 4 | T8 |
| روغن صنعتی / Industrial oil / زيت صناعي | سوائل بدرجة حرارة عالية | High-temperature liquids | مایعات با دمای بالا | 4 | T9 |
| اسید استیک / Acetic acid / حمض الخليك | مواد تآكلية خفيفة | Mild corrosive chemicals | مواد خورنده ملایم | 4 | T10 |
| بیشترین کاربرد در حمل مواد شیمیایی / Widely used / الأكثر استخداماً | مواد كيميائية عامة (الأكثر شيوعاً) | General purpose chemicals (Most common) | مواد شیمیایی عمومی (رایجترین) | 4 | T11 |
| سود سوزآور / Caustic soda / الصودا الكاوية | مواد تآكلية | Corrosive chemicals | مواد خورنده | 6 | T12 |
| اسید نیتریک / Nitric acid / حمض النتريك | مواد تآكلية قوية | Strong corrosives | مواد خورنده قوی | 6.6 | T13 |
| اسید فسفریک / Phosphoric acid / حمض الفوسفوريك | مواد شديدة التآكل | Highly corrosive materials | مواد بسیار خورنده | 6.6 | T14 |
| آمینها / Amines / أمينات | مواد خطرة تفاعلية | Reactive hazardous materials | مواد خطرناک واکنشزا | 9 | T15 |
| حلالهای صنعتی / Industrial solvents / مذيبات صناعية | سوائل خطرة بدرجة حرارة عالية | High-temp hazardous liquids | مواد با دمای بالا و خطرناک | 9 | T16 |
| نیاز به فشار بالا / High pressure / ضغط مرتفع | مواد كيميائية خاصة | Special chemicals | مواد شیمیایی خاص | 10 | T18 |
| بوتادین / Butadiene / بيوتادين | سوائل متطايرة | Volatile liquids | مایعات فرّار | 16 | T20 |
| آمونیاک / Ammonia / الأمونيا | مواد شديدة الخطورة متطايرة | Highly volatile, dangerous | مواد بسیار فرّار و خطرناک | 25 | T22 |
| گازهای فشرده / Compressed gases / غازات مضغوطة | غازات مسالة (غاز البترول المسال، الأمونيا) | Liquefied gases (LPG, ammonia) | گازهای مایع (LPG) | تا 34 | T50 |
| نیتروژن، اکسیژن مایع / Liquid nitrogen, oxygen / نيتروجين سائل، أكسجين سائل | سوائل مبردة | Cryogenic liquids | گازهای مایع سرد | پایین / برودتی | T75 |
